مقدمه
در این مقاله سعی‌شده‌است به سؤالات بسیار متداولی که کشاورزان و عزیزان زحمت‌کش عرصۀ کشاورزی می‌پرسند، از قبیل اصول کاشت، مراحل آماده‌سازی زمین، اصول و نحوۀ ضدعفونی صحیح، اصول و قواعد مبارزه با علف هرز، روش به حداقل رساندن تلفات نشاها و جلوگیری از شیوع قارچ پاسخ داده‌شود. اولین و مهم‌ترین گام برای جلوگیری از خشک شدن نشا و عملکرد مناسب کمی و کیفی آن تهیۀ نشاهای مرغوب است. همچنین خرید نشا از مراکز معتبر تلفات نشا را بعد از کشت در زمین کشاورزی و گلخانه کاهش می‌دهد. آلودگی قارچی نباید در اندام هوایی، بستر و ریشۀ نشا وجودداشته باشد. زیرا آلوده بودن نشا می‌تواند زمین و بستر کاشت را نیز آلوده کرده، برای کنترل و مدیریت آن باید هزینه و وقت زیادی صرف شود. نکتۀ دیگر در تهیۀ نشا این است که رشد آن در شرایط مطلوب و بهینه انجام شده‌باشد، زیرا وجود استرس در دوران نشایی موجب کاهش بازدهی و باردهی می‌شود. توجه به سن نشا در انتقال آن به زمین یا گلخانه بسیار حائز اهمیت است. شرکت تجارت سبز آبان با بیش از ۱۰ سال سابقۀ مفید در تولید انواع نشا تجربه‌های بسیار ارزشمند و متنوعی در این زمینه دارد. شرکت تجارت سبز آبان مفتخر است تا به‌عنوان اولین واحد دارای مجوز صادرات نشا به کشورهای همسایه از وزارت کشاورزی، در ۱۲ ماه سال و در تمامی مناطق ایران ، نشای مورد نیاز کشاورزان را تأمین کند. تولید نشا عملی مهم، حساس و تخصصی در کشاورزی است. عدم تغذیه مناسب و ضدعفونی صحیح، اصولی و به‌موقع موجب کاهش شدید کیفیت و عملکرد محصول خواهد شد. زندگی نشا به دو مرحلۀ قبل و بعد از انتقال به زمین اصلی (زمین زراعی و گلخانه) تقسیم‌بندی می‌شود. در این مقاله به نکات و اصول کاربردی و مهم قبل از کاشت نشا خواهیم پرداخت.
اصول و عملیات قبل از انتقال نشا به زمین اصلی
نشاها و زمین اصلی باید پیش از انتقال نشا مورد تیمار، ضدعفونی قارچی و کنترل علف هرز قرار گیرند. پس از انتقال نشا به مسافت‌های دور و نزدیک، پیشنهاد می‌گردد تمامی سینی‌ها در کنار یکدیگر بر روی زمین چیده شده، مورد آبیاری سنگین قرارگیرند. همچنین بهتر است نشاها به مدت حداقل ۳روز در منطقۀ کاشت نگهداری شوند تا نشا با محیط و آب‌وهوای جدید آداپته شود. یکی از تکنیک‌های بسیار مؤثر و عالی که از بروز استرس کاشت در نشاها جلوگیری می‌کند، محلول‌پاشی آمینواسید+جلبک دریایی ، ۳ روز قبل از کاشت نشا در زمین اصلی است. باید توجه داشت استرس انتقال یکی از مهم‌ترین استرس‌های گیاه است که علت اصلی خشک شدن و افت نشا در زمین می‌شود. استفاده از آمینواسید+جلبک دریایی در کاهش استرس و تنش گیاه تأثیر زیادی دارد. درون یک بشکه ۳۰۰ الی ۴۰۰ لیتر آب ریخته ، ۱ لیتر تریکوران پی (قارچ‌کش بیولوژیک) و یا ۱ کیلو تیوفانات‌متیل (توپسین) به آن اضافه کنید . قبل از کاشت تک تک سینی‌ها را درون این بشکه فروبرده (به‌صورتی که کل سینی درون محلول فرورفته، مقداری از ساقۀ نشا و طوقه به این ماده آغشته شوند)، سپس برای کاشت اقدام کنید.
باید توجه داشت در صورت استفاده از مواد بیولوژیک نباید بعد از کاشت از قارچ‌کش‌های شیمیایی و مصنوعی استفاده کرد زیرا سموم شیمیایی این قارچ‌ها و میکروارگانیسم‌های مفید را ازبین‌می‌برند. اما اگرپیش از انتقال از قارچ‌کش‌های مصنوعی و شیمیایی استفاده شود، بعد از انتقال نشا نیز باید از مواد ضدعفونی‌کنندۀ شیمیایی استفاده کرد.
کود بیولوژیک تریکوران پی محصول شرکت بایوران حاوی قارچ آنتاگونیست Trichoderma harzianum است. این کود به شکل پودر وتابل (قابل‌حل در آب) و دربسته‌های ۵۰۰ گرمی عرضه می‌شود. تریکوران پی به‌عنوان یک کود و قارچ‌کش بیولوژیک با تولید آنزیم‌های تجزیه‌کنندۀ سلولز و کیتین و تولید هورمون‌های رشد گیاهی به‌ویژه اکسین، ترکیبی ایده‌آل برای افزایش رشد گیاهان و مبارزه با عوامل بیماری‌زای مختلف از جمله پوسیدگی و پژمردگی ریشه و طوقه و بوته‌میری و گیاه‌میری (فوزاریوم، فایتوفترا، پیتیوم، رایزوکتونیا، ماکروفومینا و اسکلروتینیا) محسوب می‌گردد. فعالیت قارچ تریکودرما باعث کاهش اسیدیتۀ خاک و افزایش جذب عناصر غذایی می‌گردد. مقاومت گیاه نیز در برابر عوامل استرس‌زای محیطی افزایش می‌یابد. با ترشح هورمون‌های محرک رشد و افزایش جذب عناصر غذایی رشد تارهای کشندۀ ریشه افزایش می‌یابد و ریشه عمیق‌ترمی‌شود. رشد عمقی ریشه علاوه بر اصلاح فشردگی خاک موجب افزایش توانایی گیاه برای جذب آب و عناصر غذایی می‌گردد.
قارچ تریکودرما هارزیانوم در مبارزۀ بیولوژیک علیه بیماری‌ها و آفات برای تولید محصول سالم، شاخص مهمی در تولیدات کشاورزی و باغی محسوب می‌گردد. اهمیت مسائلی مانند: سلامت انسان و دام، حفاظت از محیط‌‌زیست، حفظ کیفیت خاک و آب و پیشگیری از بروز بیماری‌ها و طغیان آفات سبب شده است که در صد سال اخیر محققان، تولیدکنندگان و کشاورزان در مبارزه با آفات و بیماری‌ها تمایل بیشتری به استفاده از روش‌های بیولوژیک داشته باشند. قارچ آنتاگونیست Trichoderma harzianum یکی از پروبیوتیک‌های گیاهی است که قابلیت سازگاری بسیار بالایی در هم‌زیستی با گیاهان و فعالیت در خاک‌ها و اقلیم‌های زمین دارد. این قارچ با تولید تعدادی از آنزیم‌ها و ترکیبات مانند کیتیناز، سلولاز، گلوکوناز و آنتی‌بیوتیک‌ها از فعالیت قارچ‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند. ترشح هورمون‌های رشد و تولید سیدروفور و ترکیبات آنتی‌اکسیدانت باعث افزایش رشد و عملکرد، افزایش جذب عناصر غذایی به‌ویژه آهن و ایجاد مقاومت در برابر تنش‌ها می‌گردد. این میکروارگانیسم زنده، طی تحقیقات و آزمایشات بسیار، به‌عنوان یک قارچ‌کش بیولوژیک مفید به بازار کشاورزی دنیا معرفی‌شده‌است. (منبع : کود بیولوژیک تریکوران پی | تجارت سبز آبان)
آماده‌سازی زمین اصلی قبل از کاشت
آگاهی کافی از تاریخچۀ زمین مورد کشت که شامل آلوده بودن به قارچی خاص، آنالیز و آزمایش آب و خاک، تراکم و نوع علف‌های هرز غالب زمین و کشت‌های قبل است، بسیار اهمیت دارد. این اطلاعات می‌تواند در مدیریت و برنامه‌ریزی جهت آماده‌سازی بستر و اصلاح بافت خاک به کشاورز کمک‌کند. اطلاعاتی که آنالیز خاک از مواد موجود در خاک به‌دست‌می‌دهد می‌تواند در جهت اصلاح کیفیت خاک استفاده شود. در صورت رسی بودن و به‌اصطلاح سنگین بودن خاک ، حتماً باید ۵ الی ۲۵ تن شن دوبار شور به زمین اضافه گردد. سنگین بودن خاک ریشه‌دهی و گسترش ریشه را با دشواری مواجه‌می‌کند. در خاک‌های سنگین بیماری با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد. خاک‌های رسی در صورت خشک شدن موجب پارگی ریشه‌های فرعی می‌شوند. در صورت کمبود پتاسیم باید از ۱۰۰ الی ۳۰۰ کیلوگرم بایوفسفات تریپل استفاده شود (ترجیح کشاورزی مدرن استفاده از کود و سم‌های بیو است). در صورت بالا بودن اسیدیته pH) ( خاک باید از گوگرد گرانول به مقدار ۱۰۰ الی ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار استفاده کرد تا اسیدی بودن خاک اصلاح شود. قلیایی بودن خاک باعث غیرقابل جذب شدن بسیاری از مواد غذایی خواهد شد. این مسئله می‌تواند موجب کمبود انواع مواد غذایی حتی در صورت استفادۀ آن‌ها به‌صورت خاکی در گیاه شود. کمبود پتاسیم، فسفر و نیتروژن را می‌توان با افزودن کود NPK به مقدار ۱۵ الی ۲۵ کیلوگرم در هکتار به کود دامی که برای زمین استفاده می‌شود، جبران‌کرد.
پس از خاک‌ورزی و اصلاحات خاکی مورد نظر معمولاً ۱۰ روز قبل از کاشت استفاده از بذرکش‌هایی مانند ترفلان توصیه می‌گردد. استفادۀ صحیح از این سموم در بالابردن تأثیر آن نقش بسیاری دارد. ترفلان به میزان ۲ لیتر در هکتارو به‌صورت اسپری بر روی خاک استفاده می‌شود. ابتدا، سطح زمین حتماً باید نم‌دار (رطوبت‌دار) شده، سپس ترفلان بر روی خاک اسپری گردد. پس از آن باید خاک به‌وسیلۀ تراکتور یا تیلر به عمق ۵ الی ۱۰ سانتی‌متر زیرورو شود. فاصلۀ بین اسپری بر روی خاک تا مخلوط کردن سطحی خاک نباید از ۳۰ دقیقه بیشتر شود. از آنجایی که نور آفتاب موجب تخریب مواد مؤثر سم می‌شود، باید در زمان خنک از آن استفاده کرد. با این روش استفاده تا ۷۰% علف‌های هرز در مراحل اولیۀ رشد به‌راحتی کنترل می‌شود. برای کنترل آب‌دزدک و یا کرم سفید ریشه به مقدار ۵ الی ۶ لیتر در هکتار از سم دوروسبان (کلرپیریفوس) و یا ۱۰ الی ۱۵ کیلوگرم در هکتار از دیازینون گرانول استفاده می‌شود. در صورت آگاهی از وجود بیماری‌های خاک‌زی و شیوع آن‌ها باید از سمومی مانند ردومیل، رورال تی اس، اپردیوم کاربندازیم و … استفاده کرد. جهت کنترل نماتد می‌توان یکی از بهترین سموم موجود در بازار، نماتدکش ولوم پرایم بایر ( Velum prime) را، مورد استفاده قرارداد.
یکی از نکات بسیارمهم در عملکرد نشا مرطوب کردن بستر قبل از نشاکاری است. میزان رطوبت نباید به‌اندازه‌ای باشد که خاک تبدیل به گل شود و به کفش و یا ابزار کاشت بچسبد. کاشت نشا در گل موجب نچسبیدن خاک به ریشه می‌شود. گل بعد از خشک شدن باعث سفت شدن خاک اطراف ریشه شده، درنتیجه سرعت توسعۀ ریشه محدود و یا به‌طور کامل متوقف خواهد شد. از کاشت عمیق و یا کاشت سطحی نشا باید شدیداً اجتناب کرد. کاشت عمیق نشا موجب حملۀ قارچ‌های خاک‌زی به طوقه و ریشۀ نشا شده، به خشک شدن نشا منجرخواهد شد. همچنین کاشت سطحی موجب می‌شود ریشه در معرض نور و هوا قرار گرفته، نشا دچار تنش شده و درنتیجه خشک شود.
جمع‌بندی
نکات و اصول ذکرشده در این مقاله اگر به درستی رعایت‌شوند، تنش و افت کیفی و کمی نشا را به‌شدت کاهش می‌دهند. تمامی این نکات در تجربه و تحقیقات میدانی بسیار گسترده جمع‌آوری شده، به‌صورت تجربی و علمی در مزارع به‌کار گرفته شده‌اند. نکتۀ طلایی درکشت نشا تغذیه و ضدعفونی مجدد آن پیش از کاشت است. شناخت بستر کشت، خواه زمین کشاورزی و یا گلخانه، بسیار مهم می‌باشد. برنامه‌ریزی در انتخاب نوع سم در اصلاح بستر و سلامت نشا پس از کاشت نقش مهمی دارد.
منابع:
http://smartbeen.com/blog-post.php?id=183
https://poponik.com/tomato-article/
